Onderzoekers uit de VS, Brazilië en Spanje roepen op tot een wereldwijde herbezinning op sterk bewerkte voedingsmiddelen. De reden hiervoor zijn de resultaten van hun laatste onderzoek, waaruit blijkt dat bepaalde producten voedselverslaving kunnen uitlokken. "Door te erkennen dat bepaalde soorten bewerkte voedingsmiddelen verslavende eigenschappen hebben, kunnen we misschien helpen om de wereldwijde gezondheid te verbeteren," legt studieauteur Ashley Gearhardt uit.

Als mensen het over verslaving hebben, denken ze vaak aan drugs, alcohol of gokken. Maar alledaags voedsel kan ook zo'n verslavende werking hebben. Terwijl het mogelijk is om drugs, alcohol en dergelijke op te geven, geldt dit niet zo gemakkelijk voor voedsel, zegt prof. Alexandra DiFeliceantonio, co-auteur van het onderzoek.

De onderzoekers hebben zich daarom tot taak gesteld om nauwkeuriger te bepalen welke voedingsmiddelen het grootste verslavingspotentieel hebben en waarom. Op deze manier willen ze meer gewicht geven aan deze nog steeds open en controversiële factor.

Appel, zalm of chocoladereep?

Volgens de onderzoekers hebben niet alle alledaagse voedingsmiddelen het potentieel om verslavend te zijn. "De meeste voedingsmiddelen die we als natuurlijk of minimaal verwerkt beschouwen, leveren energie in de vorm van koolhydraten of vet, maar niet allebei," legt de professor in de voedingsleer uit.

Als voorbeeld noemen de onderzoekers het verschil tussen een appel, zalm en een chocoladereep. De appel heeft koolhydraten maar geen vet - en daarom een koolhydraat-vetverhouding van 1:0, terwijl de zalm precies het tegenovergestelde heeft, wat resulteert in een koolhydraat-vetverhouding van 0:1. Als je kijkt naar de verhouding tussen koolhydraten en vet in chocoladerepen, die meestal sterk bewerkt zijn, dan is die 1:1. Volgens de onderzoekers is het juist deze 1:1 verhouding die het verslavende potentieel van een voedingsmiddel vergroot.

"Veel sterk bewerkte voedingsmiddelen hebben een hoge verhouding tussen koolhydraten en vet. Deze combinatie heeft een ander effect op de hersenen," zegt DiFeliceantonio.

De onderzoekers zijn ook kritisch over het gebruik van voedseladditieven in de industriële verwerking van voedsel en roepen op tot meer onderzoek hiernaar.

Slechte voedselvoorziening verhoogt het risico op verslaving

Het hoge aandeel geraffineerde koolhydraten en toegevoegde vetten wordt onder andere geassocieerd met extreem bewerkt voedsel. Deze kunnen bij sommige mensen voldoen aan de criteria voor een verhoogd verslavingspotentieel.

Deze worden geassocieerd met verminderde controle over voedselinname, sterke hunkering of ontwenningsverschijnselen. Bovendien hebben deze mensen de neiging om ze te blijven consumeren ondanks dat ze weten dat ze schadelijk zijn. Het resultaat: obesitas, eetbuien, een slechtere lichamelijke en geestelijke gezondheid en een lagere levenskwaliteit.

In hun onderzoek ontdekten de onderzoekers dat naar schatting 14 procent van de volwassenen en 12 procent van de kinderen last heeft van een verslaving aan sterk bewerkte voedingsmiddelen. Dit kan te wijten zijn aan het feit dat dergelijke voedingsmiddelen in sommige landen een belangrijke bron van calorieën zijn of dat deze producten aanzienlijk goedkoper zijn dan minder bewerkte voedingsmiddelen. Volgens de onderzoekers worden vooral mensen die te maken hebben met een onzekere voedselvoorziening getroffen door afhankelijkheid van sterk bewerkte voedingsmiddelen.

De wetenschappers hopen dat met hun studie de kennis over verslavende voedingsmiddelen zal leiden tot nieuwe benaderingen op het gebied van sociale rechtvaardigheid, klinische zorg en overheidsbeleid.

De onderzoekers geven als voorbeeld dat Chili en Mexico belastingen en etikettering van sterk bewerkte voedingsmiddelen hebben ingevoerd, evenals reclameverboden. Deze maatregelen hebben de verkoop van voedingsmiddelen met veel suiker, vet en zout aanzienlijk teruggedrongen. Het Verenigd Koninkrijk begon ook met het verminderen van zout in bewerkte voedingsmiddelen, wat leidde tot een vermindering van het aantal sterfgevallen door beroertes en hartziekten.

De studie werd op 10 oktober 2023 gepubliceerd in de speciale uitgave "Food For Thought" van het British Medical Journal.

Auteur: Gustav Eisenreich